Giriş
Bu sayidan itibaren degerli okuyucularimizdan bazilarinin talepleri dogrultusunda yeni bir bölüm başlatiyoruz. Bu bölümde Islam ülkeleri hakkinda birtakim teknik bilgiler vermek suretiyle Islam cografyasini tanitmaya çalişacagiz. Ilk olarak da geçtigimiz ay Kral Hüseyin'in ölümü ve yerine oglu Abdullah'in geçmesi, dünya ülkelerinin Kral Hüseyin'in cenaze merasimine gösterdikleri ilgi sebebiyle günlerce tartişilan, konumu, statüsü ve tarihi üzerinde ayrintili bir şekilde durulan Ürdün'den başlamak istiyoruz. Ancak Ürdün'ü tanitmaya başlamadan önce bu bölümle ilgili bazi genel bilgiler vermek istiyoruz.
Öncelikle şu üç kavramin üzerinde durmakta yarar var: Ülke, devlet, halk. Çünkü bu kavramlar özellikle de "Islam ülkesi" kavrami çeşitli şekillerde tartişildi. Birçoklari günümüzde Islam ülkeleri diye bilinen ülkelerin genelinin Islami hükümlerle yönetilmemesi sebebiyle "Islam ülkesi" yerine "halki Müslüman ülke" ibaresini kullanmayi tercih etti.
Ancak ülke denince, sinirlari belli ve bir devlet mekanizmasina sahip toprak parçasi kastedilir. Yani "ülke" kavraminda toprak parçasi vurgusu öne çikmaktadir. Dolayisiyla Müslümanlarin yogun olarak yaşadiklari, tarihte de Islami bir kimlik kazanmiş toprak parçalarinin "Islam ülkesi" olarak nitelendirilmesi en uygun olanidir. Devlet ise ülkedeki yönetim biçimini ayakta tutan, kanunlarin uygulanmasini saglayan, halki belli bir disiplin içinde tutan mekanizmadir. Devlet yapisi Islami olabilir veya olmayabilir.
Oldugu zaman "Islami devlet" ya da "Islam devleti" dersiniz, olmadigi zaman demezsiniz. Ama "ülke"nin durumu dedigimiz gibi biraz farklidir. Halk kavramiyla genellikle bir ülkede yaşayan kitlenin tamami kastedilir. Halklarin bir etnik bir de dini kimlikleri olur. Günümüz istatistiklerinde, bir ülkede yaşayan nüfusun dini kimliklerine göre oranlari verilirken inanç ve yaşayişlarindan ziyade mensubiyetleri göz önünde bulundurulmaktadir. Biz de ister istemez Islam ülkelerini tanitirken o ülkelerde yaşayan Müslümanlarin oranlarini verirken bunu esas almak zorundayiz.
Ama bu orana girenlerin arasinda tümüyle Islam'i reddedenler olabilecegi gibi, Islam'a mensubiyetini kabullense de hayatinda Islam'in en ufak bir eseri bile görünmeyenler de bulunacaktir. Fakat bizim bunlarin sayilarini ve oranlarini tespit etme imkanimiz olmadigindan ister istemez ulusal istatistik verileri sizlere aktarmak zorundayiz.
Islam ülkelerini tanitirken bir de bu ülkelerdeki Islami oluşumlar hakkinda bazi genel bilgiler verecegiz. Bu bilgilerin faydali olacagina inaniyoruz. Çünkü devletlerin tanitimi amaciyla yazilmiş eserlerin çogunda bu bilgileri bulmak pek mümkün degildir.
Son olarak da şunu ifade edelim ki bizim için önemli olan ümmet bilincidir. Etnik kimliklerin varligi sünneti ilahiyenin bir geregidir. Ama Islam düşmanlarinin Müslüman halklari birbirine düşürmek, aralarina fitne sokmak için etnik kimliklerini öne çikarmalarini saglama amacina yönelik propagandalarindan etkilenmemeli, iman kardeşliginin etnik kökenden her zaman önce geldigini asla unutmamaliyiz
Bu hususlari belirttikten sonra Ürdün'ü tanitmaya başlayalim
Ürdün Hakkinda Bazi Genel Bilgiler
Resmi adi: Ürdün Haşimi Kralligi
Başkenti: Amman (Nüfusu: 1.500.000)
Yüzölçümü: 90.740 km2.
Nüfusu: 5.500.000 (1998 tahmini).
Etnik yapi: % 98 Arap, % 1.2 Çerkez, % 0.7 Türk, az sayida da Kürt vardir. Araplarin önemli bir kismi Filistin asillidir.
Dil: Arapça.
Din: Resmi din Islam'dir. Halkin % 95'i Sünni Müslüman, % 5'i hiristiyandir. Ancak parlamentoda hiristiyanlara % 10 oraninda kontenjan taninmaktadir.
Cografi durumu: Bir Ortadogu ülkesi olan Ürdün, kuzeyden Suriye, dogudan Irak, güneyden Suudi Arabistan, güneybatidan Kizildeniz, batidan da Filistin ve Lut Gölü ile çevrilidir.
Yönetim şekli: Ürdün parlamenter sisteme dayali krallik rejimiyle yönetilmektedir. 1992'de çikarilan bir kanunla siyasi partilerin kurulmasina izin verildi. Üyeleri dört yilda bir gerçekleştirilen seçimlerle belirlenen 80 üyeli bir parlamentosu, 40 kişilik de bir senatosu (üst meclisi) var. Seçimler daha önce nispî temsil sistemine göre yapiliyordu. Ancak ülkede Islami hareketin güçlenmesi üzerine bu hareketin parlamentoda çogunlugu elde etmesine karşi bir tedbir olarak seçim kanunu degiştirildi.
Tarihi: Bugünkü Ürdün topraklari Hz. Ömer (r.a.) döneminde Islam devletine katildi. 12. yüzyilda bir süre Haçlilarin işgali altina girdi. 1187'de Haçlilardan kurtarildiktan sonra sirasiyla Eyyubilerin, Fatimilerin ve Memlüklerin elinde kaldi. Memlüklerden sonra 1517'de Osmanli Sultani Yavuz Sultan Selim tarafindan alinarak Osmanli topraklarina katildi. 1831 - 1840 yillari arasinda Misir'da Osmanliya başkaldiran Mehmet Ali Paşa'nin hakimiyetine geçti. Bu ara dönem dişinda Ürdün topraklari 1917 Ingiliz işgaline kadar Osmanlilarin elinde kaldi. Ingilizlerin Filistin ve Ürdün topraklarini işgal etmesine, kendisine Arap yarimadasinin kralliginin verilecegi vaadlerine kapilan Şerif Hüseyin de yardimci oldu.
Ingilizler, 1921'de Şerif Hüseyin'in oglu Şerif Abdullah'a Ürdün Nehri'nin dogu tarafindaki topraklarda yari bagimsiz bir emirlik kurdurdular. Bu emirlik Ingiltere'nin kontrolü altindaydi. Ingiltere 1946 Londra anlaşmasi geregince Ürdün'ün bagimsizligini tanidi. Ingilizlerin Ürdün üzerindeki çikarlarini koruma görevini üstlenmiş olan Abdullah'a da Ürdün kralligi payesi verildi. Kral Abdullah, 1951'de yine Ingilizler tarafindan öldürtüldü. Yerine oglu Talal geçti. Fakat daha sonra akli dengesi yerinde olmadigi gerekçesiyle Talal'dan, kralligi birakmasi istendi. O da 1952'de makamini oglu Hüseyin'e devretmek zorunda kaldi.
Kral Hüseyin ülkede bir denge politikasi uygulamaya çalişti. Başlangiçta parlamenter sisteme dayali bir krallik rejimi kurmak istedi. Fakat kendi yetkilerinden taviz vermek istemediginden ilk seçimlerden sonra oluşturulan parlamentolar sembolik bir demokratik kurumdan ibaret kaldi. Kral 1967 Arap - Israil savaşinin hemen ardindan parlamentoyu kapatti. Bu parlamento ancak 9 Ocak 1984'te bir araya gelebildi. Genel seçimler ise ancak 8 Kasim 1989'da yapilabildi. Ürdün kralini böyle bir seçim yapmaya da 18 Nisan 1989'da patlak veren olaylar zorladi.
Ürdün yönetiminin Nisan 1989'da, IMF ve Dünya Bankasi'nin istekleri dogrultusunda parasini % 50 oraninda devalüe etmesi bir hafta süren geniş çapli bir halk ayaklanmasina yol açti. Kral halkini ancak bazi vaadlerle yatiştirabildi. Bu vaadlerin arasinda serbest seçim yapilmasi da vardi. Bu dogrultuda 8 Kasim 1989'da gerçekleştirilen genel seçimlerde 80 kişilik parlamentoya, Islami hareketten 18'i Müslüman Kardeşler'den olmak üzere 33 kişi girebildi. Islami hareketin sonraki yillarda daha da güçlenmesi üzerine yönetim seçim sistemini degiştirdi.
Islami Hareket: Ürdün'deki Islami cemaatler içerisinde en güçlü ve en yaygin olani Müslüman Kardeşler'dir. Bu cemaat diger bütün Islami cemaatlerle iyi münasebetler kurmaya ve dayanişma içine girmeye çalişmaktadir. Ürdün Müslüman Kardeşler cemaatinin her alanda faaliyetleri var. Siyasi partiler yasasinin çikmasindan sonra Islami Çalişma Cephesi'nin kuruluşuna öncülük etti. Müslüman Kardeşler kültürel ve sosyal faaliyetlerin organizesi için Islam Merkezi Hayir Cemiyeti adli bir teşkilat kurdu.
Bu teşkilat çeşitli hayir faaliyetlerini, kültürel, sosyal ve egitime yönelik faaliyetleri organize ediyor. Teşkilata bagli olarak Amman'da kurulan ve 1982 yilindan bu yana hizmet veren Islami Hastane üniversite hastanelerinden sonra ülkenin en büyük hastanesidir. Yine ayni teşkilata bagli olarak anaokulundan üniversiteye çeşitli seviyelerde 23 okul açilmiş bulunuyor. Bunlarin başinda da Özel Zerka Üniversitesi gelmektedir. Müslüman Kardeşler'in dişinda kalan Islami cemaatlerin ileri gelenleri arasinda Hizbu't-Tahrir, Teblig Cemaati, selefiler ve çeşitli tasavvufi tarikatlar var.
Hizbu't-Tahrir geçmişte bir süre Müslüman Kardeşler içinde kalmiş ancak daha sonra kendine özgü birtakim fikirlerinden dolayi bu cemaatten ayrilmiş olan Takiyyuddin en-Nebhani'nin kurmuş oldugu bir cemaat.
Bu cemaat daha çok hilafet konusuna agirlik veriyor. Mevcut düzenle herhangi bir uzlaşma içine girmeye ve parti yoluyla siyasi faaliyet yürütülmesine karşi çikiyor. Hatta ülkedeki yönetimle bir uzlaşma anlami taşiyacagini ileri sürdügünden seçimlere katilmaya ve meclise girmeye de karşi çikiyor. Merkezi Pakistan'da bulunan Teblig Cemaati'nin Ürdün'de de küçük çapta bir çalişmasi var. Ancak bu cemaat siyasete karişmamayi prensip edindiginden Ürdün halki içinde bir etkinlik gösteremiyor.
Arap dünyasinin her tarafinda etkisini gösteren Selefilik hareketi Ürdün'de önemli oranda etkili. Selefiler sayica çok olmasalar da düşünceler üzerinde etkililer. Ürdün'de selefilik akiminin yayilmasinda en çok bu hareketin liderlerinden olan Nasiruddin el-Albani'nin çalişmalari etkili oldu.
Tasavvufi tarikatlar içinde en yaygin olani Şazeliye tarikatidir.
Ürdün Islami Hareket'inin en çok sikinti çektigi alan yayin faaliyetleri alanidir. Yönetim bu konuda Islami hareketin önüne çeşitli zorluklar çikariyor
|